แม่น้ำคงคา เป็นแม่น้ำสายสำคัญของประเทศอินเดีย มีความยาว 2,510 กิโลเมตร เป็นจุดศูนย์รวมที่เชื่อมสายใยความเป็นอยู่ของชาวอินเดีย มาตั้งแต่ครั้งโบราณกาล ได้รับการยกย่องว่าเป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ของชาวฮินดู โดยเคียงคู่กับแม่น้ำยมุนาซึ่งไหลขนานกัน แม่น้ำคงคา ไหลผ่านจากทางตะวันออกเฉียงเหนือไปยันตะวันออก จนกระทั้งไหลไปรวมกับแม่น้ำพรหมบุตร ก่อเกิดสามเหลี่ยมปากแม่น้ำคงคา จัดเป็นชลประทานของประเทศรวมทั้งให้การคมนาคมที่สำคัญ หลังจากนั้นก็ไหลออกไปยังอ่าวเบงกอล
ชื่อแม่น้ำเรียกตามนามของพระแม่คงคา ชาวฮินดูจำนวนมากมักจะมาอาบน้ำ ณ แม่น้ำแห่งนี้ เนื่องจากมีความเชื่อว่า เป็นการชำละล้างทำให้จิตวิญญาณเกิดความศักดิ์สิทธิ์ ปัจจุบันนี้ชาวอินเดียเป็นล้านๆคน จะเดินทางมายังริมฝังแม่น้ำคงคาเพื่ออาบน้ำ ล้างตัว ตักน้่ำจากในแม่น้ำคงคาดื่ม อีกทั้งยังมีการเผาศพบริเวณริมฝังน้ำ ตามด้วยโปรยเถ้ากระดูกลงในน้ำ ด้วยเหตุนี้จึงไม่น่าแปลกใจเลยว่า แม่น้ำคงคาได้ชื่อว่าเป็นแม่น้ำที่มีความสกปรกรวมทั้งมีมลพิษมากที่สุดในโลก แต่ในปัจจุบันมีข้อมูลใหม่จากนักวิทยาศาสตร์ ซึ่งพวกเขาได้ค้นพบว่า น้ำในแม่น้ำคงคามีความแปลกกว่าแม่น้ำอื่นๆ คือ มีปริมาณของออกซิเจนที่ละลายอยู่ในน้ำสูง นอกจากนี้ยังมีเชื้อจุลินทรีย์ที่สามารถกินไวรัสและกินเชื้อแบคทีเรียได้อีกด้วย เพราะฉะนั้นยิ่งมีจำนวนของเสียปล่อยลงในน้ำมากเท่าไหร่ ก็เป็นการเพิ่มจำนวนของเชื้อจุลินทรีย์มากเท่านั้น ด้วยเหตุนี้จึงทำให้น้ำในแม่น้ำคงคาสามารถปรับตัวมากกว่าแม่น้ำทั่วไปถึง 25 เท่าเลยทีเดียว
ตำนานของแม่น้ำคงคา
ตำนานแรก เดิมทีนั้นพระแม่คงคาไหลเวียนอยู่บริเวณนิ้วเท้าของพระวิษณุ แต่ต่อมาก็ได้เปลี่ยนลงมาไหลเวียนที่โลกมนุษย์ เนื่องทรงถูกท้าวสักราชอัญเชิญลงมายังโลกมนุษย์แล้วหลายชั่วคน แต่มาทรงยอมในสมัยของท้าวภคีรถ อย่างไรก็ตามด้วยความแรงของพระแม่คงคา อาจทำให้โลกแตกได้ ด้วยเหตุนี้พระศิวะเจ้าจึงได้ผ่อนความแรงของพระแม่คงคาด้วยมวยพระเกศก่อนปล่อยลงสู่โลกมนุษย์
ตำนาน 2 กล่าวว่า โลกมนุษย์เกิดความแห้งแล้งอย่างหนัก จึงส่งผลให้มนุษย์และสัตว์ต่างล้มตายกันเป็นจำนวนมากเพราะพระแม่คงคาไม่ยอมปล่อยน้ำให้ไหลลงไป เทวดาทั้งหลาย จึงได้ไปทูลเชิญให้พระศิวะ มาทรงจัดการเรื่องนี้ พระองค์จึงบังคับให้พระแม่คงคาปล่อยน้ำให้มนุษย์ แต่พระแม่ไม่ยอม พระศิวะจึงใช้พระเกศของตนรัดพระแม่คงคา จนพระนางก็ยอมปล่อยสายน้ำสู่โลกมนุษย์
ตำนาน 3 พระศิวะและพระแม่คงคาแอบเป็นสามีภรรยากันอย่างงับๆ พระศิวะจึงซ่อนพระแม่คงคาเอาไว้ในมวยพระเกศ พร้อมให้พระแม่ปล่อยน้ำออกมา เพื่อเป็นการล้างบาปแก่การกระทำนี้เอง